Bron: Margreet van den Berg – ICT en onderwijs

Media-wijsheid: ik had lange tijd moeite met die naam. ‘Wijs’: dat klinkt een beetje zweverig, vind ik. Ik hield het daarom liever op ‘ict-competent‘: vaardigheden, kennis en een positieve houding ten aanzien van het gebruik en ontwikkelen van (digitale) informatie en communicatie.

Maar misschien is het woord ‘media-wijsheid’ zo gek nog niet. Wijsheid is in mijn ogen iets anders dan competent. Iemand die niets liever doet dan werken met computers, is wel competent, maar niet per definitie ‘wijs’. De expert kan wel vragen beantwoorden op zijn expertisedomein, maar veel vragen die we stellen gaan over de grenzen van één expertisedomein heen en hebben ook betrekking op ons persoonlijke leven en interesses.

Wijsheid veronderstelt volgens mij daarom dat iemand in staat is over de grenzen van een expertisegebied heen te kijken, en een vraag kan bekijken van verschillende kanten. Een wijze is in staat om tot de kern van een vraag door te dringen. Om dat te kunnen doen, moet je je in kunnen leven in de achtergrond van de vragensteller: waarom stelt hij die vraag, wat verwacht hij van het antwoord op zijn vraag? Een wijze staat open voor wat de vragensteller belangrijk vindt: hij heeft interesse en respect voor diens visie en zal antwoord zoeken dat misschien objectief gezien niet het beste antwoord is, maar wel het beste is voor die persoon. Een wijze stelt niet zijn eigen kennis voorop, maar de vraag en de behoefte van de vragensteller.

Wat is nu media-wijs? Neem een leerling die op zijn Hyvespagina ineens nare krabbels krijgt van hem onbekende mensen. Hij zou kunnen vragen: hoe kan ik ervoor zorgen dat ik die nare krabbels niet meer krijg? Iemand die het belang van het gebruik van Hyves voor de leerling niet herkent en erkent, zal zeggen dat de leerling zijn account bij Hyves moet opzeggen. Daarmee is de leerling niet echt geholpen: hij wil juist zijn Hyvespagina gebruiken om met anderen in contact te blijven. Iemand met verstand van internet zou hem vertellen dat hij zelf kan bepalen wie toegang heeft tot zijn Hyvespagina via de knop ‘privacy’ bij zijn profielinstellingen. Dat kan een oplossing zijn van het probleem, maar het kan ook zijn dat daarna de leerling daarna weliswaar niet meer op Hyves, maar nog wel op allerlei andere – virtuele en niet-virtuele plekken – lastig wordt gevallen. De wijze zal met de leerling zoeken naar het beste antwoord in zijn situatie: niet alleen hoe je de techniek kunt gebruiken om pesten te voorkomen, maar ook hoe je omgaat met mensen die je pesten en misschien ook hoe hij zelf weerbaarder kan worden.

Of neem de leerling die de vraag stelt hoe hij een filmpje kan maken. Van de filmspecialist krijgt hij een verhandeling over shots en belichting maar wat hij eigenlijk wil weten is hoe hij zijn band meer bekendheid kan geven. Daarvoor kan je natuurlijk een filmpje maken, maar je kunt ook aanbieden om op schoolfeesten te spelen en dan de lokale pers uitnodigen om een reportage te schrijven.

Een mediawijze docent heeft inzicht in wat media zijn en kunnen, maar is ook in staat de achtergrond van de vraag van de leerling te doorzien en die in een breder kader te plaatsen. Een mediawijze docent hoeft niet per sé expert te zijn op het gebied van knoppenvaardigheid: wel is hij in staat om – eventueel samen met de leerling – de kennis over hoe de knoppen bediend moeten worden ergens vandaan te halen. En hij snapt hoe belangrijk het gebruik van media is voor de vragensteller: omdat hij daarmee contacten kan leggen of omdat hij zich daar kan profileren en door anderen gevonden kan worden, of omdat hij toegang krijgt tot de informatie waar hij naar op zoek is.

Daarmee is mediawijsheid iets wat dichtbij de capaciteiten van de meeste docenten ligt. Want je inleven in wat de leerling wil, vragen in een breder kader plaatsen en samen met leerlingen zoeken naar antwoorden, is iets wat de meeste docenten altijd al doen. Een docent die daarnaast interesse heeft in media en samen met leerlingen in de lessen de mogelijkheden van de media verkent, vindt ik media-‘wijs’, ook als hij de techniek van de media niet in de vingers heeft. Een expert is meestal gauw gevonden, maar ‘wijzen’: daar kunnen we er best meer van gebruiken!